سه‌میم شماره ۸ با مهرداد مظفری

🟥میم اول: مسأله – دروغ کوچک، خطای بزرگ در تصمیم

همه ما تجربه‌اش را داریم. گاهی برای حفظ آبرو، برای نگه‌داشتن رابطه، برای فرار از رنج یا دلگیری، «دروغ کوچکی» می‌گوییم. یک پنهان‌کاری نرم، چیزی که به‌اصطلاح، «دروغ سفید» نام گرفته است.

اما پرسش اصلی این است: آیا تصمیم‌هایی که بر پایه دروغ‌های کوچک بنا می‌شوند، به سرانجام درستی می‌رسند؟

همیشه این‌گونه نیست که دروغ، آشکارا فریب باشد؛ گاهی یک واژه حذف‌شده، یک جمله نگفته‌شده، یک آمار تغییر داده‌شده، کل جهت تصمیم را عوض می‌کند.

دروغ سفید، مثل لکه‌ای روی لنز دوربین است؛ شاید دیده نشود، اما تصویر نهایی را کج و معوج می‌کند. و تصمیمی که بر اساس تصویر غلط گرفته شود، دیر یا زود به ضرر می‌رسد. در زندگی شخصی، در روابط کاری، در مدیریت سازمان و حتی سیاست‌گذاری ملی.

به قول دانیل کانمن، برنده نوبل اقتصاد: «
وقتی اطلاعات غلط را درست فرض کنیم، دیگر فرقی ندارد چه‌قدر باهوش هستیم؛ تصمیم ما، اشتباه خواهد بود.»
🟨میم دوم: مثال – وقتی صراحت حذف می‌شود، فاجعه نزدیک‌تر می‌شود

در یک شرکت بزرگ، مدیر منابع انسانی برای اینکه مدیرعامل را ناراحت نکند، در گزارش سالانه میزان نارضایتی کارکنان را «تعدیل‌شده» ارائه می‌دهد. عدد واقعی ۷۵٪ است، اما گزارش می‌نویسد: «۴۲٪ احساس کم‌تحرکی دارند». نتیجه؟ مدیرعامل تصور می‌کند همه‌چیز روبه‌راه است، هیچ تغییری نمی‌دهد، و یک‌سال بعد، نیمی از کارکنان استعفا می‌دهند.

در یک خانواده، مادر برای محافظت از فرزندش، نمی‌گوید که پدر با بحران مالی روبه‌روست. بچه با خیالی خوش پول خرج می‌کند، و روزی که با واقعیت مواجه می‌شود، نه‌تنها شوکه است، بلکه اعتمادش را از دست داده.

یا در سیاست، بارها دیده‌ایم که مسئولان به امید حفظ آرامش جامعه، آمارها را دست‌کاری کرده‌اند؛ اما همین پنهان‌کاری، ناگهان به انفجار اجتماعی تبدیل شده. دروغ سفید، گاهی سیاه‌ترین آشوب‌ها را می‌سازد.

به قول یووال نوح هراری، تاریخ‌پژوه معاصر: «
تمدن‌ها نه با جنگ، که با توجیه‌های کوچک دروغین سقوط می‌کنند.»

🟩میم سوم: مسیر – صداقت، نه فقط اخلاق؛ یک ابزار تصمیم‌سازی

ما باید نگاه‌مان به صداقت را تغییر دهیم. صداقت، فقط فضیلت اخلاقی نیست؛ بلکه پایهٔ تصمیم‌سازی درست است. بدون واقعیت، هر تحلیلی نادرست است؛ و بدون تحلیل درست، هر تصمیمی آسیب‌زاست.

پنج پیشنهاد برای استفاده از صداقت به‌عنوان ابزار تصمیم:
۱. صورت‌مسأله را شفاف بنویس: گاهی فقط با گفتن درست مسأله، نصف راه حل هم پیدا می‌شود. جمله ناقص، واقعیت ناقص می‌سازد.

۲. اطلاعات تلخ را مخفی نکن: در گزارش‌نویسی، در جلسات، در گفتگو با عزیزان، واقعیت را با احترام و صراحت بگو. تلخی امروز، بهتر از فروپاشی فرداست.

۳. به دروغ سفید نه بگو، حتی وقتی نیت خوب است: نیت پاک، دلیل کافی برای تحریف نیست. اگر واقعیت را درست بگویی، اعتماد می‌سازی، حتی اگر موقتاً تلخ باشد.

۴. خطا را بپذیر، اصلاح را سریع کن: اعتراف به اشتباه، نشانه ضعف نیست؛ نشانه بلوغ تصمیم‌ساز است. کسی که خطای خود را اصلاح می‌کند، آینده را نجات می‌دهد.

۵. فرهنگ صداقت را در سازمان و خانواده نهادینه کن: صداقت را تشویق کن. کسی را که حقیقت را گفته، حتی اگر نتیجه ناپسند بوده، تقویت کن. این، زیرساخت تصمیم‌های جمعی درست است.

پرسش پایانی: آیا تصمیم‌هایی که بر پایهٔ واقعیت نصفه، یا حقیقت تلطیف‌شده گرفته می‌شوند، واقعاً تصمیم‌اند؟ یا فقط تصویری زیبا از آینده‌ای ناپایدار هستند؟

صداقت، نه فقط یک انتخاب، بلکه تنها مسیر به‌سوی تصمیم درست است.