کتاب « قلم سفید، قدم سیاه » چرا دولتها ناکارآمدند؟

پیشگفتار

اقتصاد ایران سال هاست با چالش ها و ابر چالش های بسیاری مواجه است ؛ اقتصاد بزرگ و پر از پتانسیلی که از رشد و توسعه جا مانده و مدت ها است که درگیر تحریم ، تورم و حکمرانی بد است . امروزه دیگر بحران های اقتصاد ایران از تعداد انگشتان دست تجاوز کرده است ؛ از نهادهای ضعیف ، فساد ، ناکارآمدی دولت ، رشد اقتصادی کم ، چشم انداز محدود رشد ، تصویر مخدوش بین المللی گرفته تا بحران آب و محیط زیست ، تورم ، بیکاری و… .
حل چالش های مزمن این اقتصاد و مهمترین آن یعنی تورم در گروی مدلی برای رشد پایدار و فراگیر است ، مدلی که در برگیرنده اصلاحات ساختاری باشد. تم اصلی کتابی که در ادامه مطالعه خواهید کرد بحث حکمرانی شایسته در حوزه صنعت است . متاسفانه دولت ها تمایلی به آموختن ندارند، در نتیجه اشتباهات مشابهی را پی در پی تکرار می کنند. ارتقای نظام تدبیر و به عبارتی همان حکمرانی شایسته در ایران مهمترین مساله‌ای است که باید در باب آن گفتگوی اجتماعی و موثری صورت گیرد. از منظر این کتاب، ایران راه دشواری را برای توسعه در پیش دارد و نقطه شروع موثر برای رفع گسست حکمرانی در حوزه صنعت ، همکاری و هماهنگی سه بخش دولت ، بخش خصوصی و جامعه مدنی است .
تجربه کشورهای توسعه‌یافته نشان می‌دهد، جوامعی به توسعه اقتصادی دست یافته‌اند که از یک صنعت پویا، بالانده و پیشرو برخوردار بوده‌اند. به همین دلیل برای رسیدن به جایگاه مطلوب اقتصادی در سطح کلان نیاز مبرمی به صنعتی پیشران و قدرتمند بر پایه فناوری، رقابت‌پذیری و نیز بازارهای فراگیر صادراتی وجود دارد. در حکمرانی ، جامعه باید تصمیم بگیرد که توسعه باید با محوریت توسعه صنعتی صورت بگیرد . زیرا در صورت شکل‌گیری چنین ذهنیتی، آثار آن در لایه‌های مختلف نظام حکمرانی بروز و ظهور می‌یابد. در واقع اگر ذهنیت حکمرانی با محوریت توسعه صنعتی نباشد، بعید است که سایر مسائل مربوط به رشد صنعت نیز تحقق پیدا کند. چراکه توسعه صنعتی دانش و ابزار مدرن را برای پیشرفت در تمامی حوزه‌ها در اختیار جامعه قرار می‌دهد و به همین دلیل است که اگر این ذهنیت برای تصمیم‌گیران و رهبران یک جامعه شکل بگیرد، انعکاس آن در لایه‌های بعدی نیز تبلور پیدا می‌کند.
پس از موضوع مهم ذهنیت حکمرانی توسعه‌گرا، نوبت به بستر توسعه صنعتی می‌رسد که در صورت فرآهم شدن چنین بستری، سیاست‌های توسعه صنعتی به میدان آمده تا پایه‌های سرمایه‌گذاری را شکل دهد. چالش اصلی ما اراده و فهم ضرورت توسعه صنعتی است و در تمام کشورهایی که به توسعه صنعتی دست یافته‌اند، دولت‌ها نقش مهمی در این زمینه ایفا کرده‌اند؛ فارغ از اینکه لزوما در سیستم سرمایه‌گذاری حضور مستقیم داشته باشند.
فصول مختلف این کتاب ضمن تلاش برای برانگیختن حساسیت ها در خصوص توسعه کشور ، تلاش نموده است الگوی را برای برون رفت از راه گمگشته توسعه ایران با تمرکز بر توسعه صنعتی بیابد. امروزه، توسعه و پیشرفت هر جامعه ای نیازمند برنامه ریزی هدفمند و تدوین استراتژی های توسعه گرایانه در تمامی ابعاد توسعه است. در این میان دستیابی به توسعه پایدار نیازمند انجام فرآیند عمقی در تمامی ابعاد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و حتی محیط زیستی است. از سوی دیگر، رویکردها و الگوهای توسعه در هر کشوری تنها با نگاه همه جانبه در تمامی ابعاد توسعه تضمین نمی شود؛ بلکه توجه به ویژگی ها و شرایط مکانی و بومی آن کشور در تدوین رویکردها و مدل توسعه آن کشور نقشی حیاتی دارد. از الگوی های مختلف حکمرانی ( نظیر حکمرانی به مثابه شبکه های ارتباطی ، حکمرانی به مثابه حداقل کردن بخش های دولتی ، حکمرانی بر مبنای کنترل قانونی و… ) نیز ملاک مدنظر باید حکمرانی بر مبنای عملکرد دیده شده چرا که الگوی عمل گرایانه محسوب می شود و به کارایی و اثر گذاری حکومت کمک می نماید و تاکید بایست بر سیاست بهبود حکمرانی یا توانمند سازی دولت به جای کوچک سازی حکومت و پاسخ به نارسایی های الگوی مدیریت دولتی باشد.
بطور مسلم دولت های آتی برای رسیدن به حکمرانی شایسته صنعتی با انتخاب های جدی مواجه اند و نقشه راه حکمرانی شایسته صنعتی از مسیر این انتخاب‌ها معنا پیدا می‌کند. در پایان امیدواریم که این کتاب بتواند به منزله سرآغاز گفتگو بین بازیگران اصلی حوزه صنعت اعم از سیاستگذاران ، بخش خصوصی و جامعه مدنی در تحقق الگوی حکمرانی شایسته در این حوزه باشد.
کتاب قلم سفید ، قدم سیاه مشتمل بر ۶ فصل است . در فصل اول ؛ حکمرانی اقتصاد ایران در گذار توسعه ، شاخص های نظام اقتصادی ایران نظیر نرخ تورم ، بیکاری ، سرمایه گذاری ، خروج سرمایه از کشور ، سرمایه گذاری خارجی و شدت انرژی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته شده است .
در فصل دوم با عنوان بازنمایی وضعیت ایران ، ۱۳ شاخص جهانی توسعه مورد بررسی قرار گرفته تا وضعیت ایران در نردبان توسعه مشخص شده و با کشور ترکیه و کره جنوبی مقایسه گردید. در فصل سوم ، مصائب و چالش های هفتگانه حکمرانی در وزارت صنعت ، معدن و تجارت مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است . در فصل چهارم برنامه توسعه از متن تا اجرا ، به بررسی ۶ برنامه قبل از انقلاب و ۶ برنامه توسعه پس از انقلاب پرداخته شده است و به این سوال پاسخ داده شده است چرا برنامه ها به توسعه منجر نشده است . در فصل پنجم ادبیات حکمرانی شایسته ، شاخص ها ، الگوها تشریح و به تطبیق شاخص های حکمرانی شایسته در بخش صنعت پرداخته شده است .
در فصل پایانی با عنوان معمای حکمرانی شایسته صنعت ، اصول حکمرانی مرتبط به صنعت بیان ، به ارائه نقشه راه حکمرانی با سه انتخاب ( ارتقاء ، ارتباط یا ادامه وضع موجود ) پرداخته شده است و در ادامه ۱۳ انتخاب وزارت صمت در مسیر توسعه صنعتی با رویکرد حکمرانی شایسته پیشنهاد شده است .

مهرداد مظفری
علی دماوندی کناری

نویسنده : دکتر مهرداد مظفری

لینک کوتاه : http://ronu.ir/?p=486

نظرات کاربران :

دیدگاه شما